۱ـ۱ طرح مسأله
حوزه آبخیز رودخانه بیرجند در استان خراسان جنوبی قرار گرفته است. این رودخانه از ارتفاعات شرق بیرجند سرچشمه گرفته و بعد از عبور از شهر بیرجند به سمت غرب جریان می‌یابند و بعد از پیوستن چندین رودخانه دیگر به آن با نام رود شور بیرجند سیلاب آنها به کویر لوت می‌ریزد.
رودخانه بیرجند خشکرودی فصلی است و دبی آن در محل خروج از دشت حدود ۳۰۰ لیتر در ثانیه گزارش شده است و با توجه به آمار هواشناسی (۲۰۰۳-۱۹۵۶) متوسط دمای سالانه آن ۴/۱۶ درجه و متوسط بارندگی سالانه آن ۹۱/۱۷۰ میلیمتر برآورد شده است.
قدیمی‌ترین سازندهای حوزه متعلق به دوران دوم زمین‌شناسی، از آمیزه‌های رنگین، آهک و پریدونیت تشکیل شده و بیشتر در ارتفاعات جنوبی رخنمون دارند. سازندهای دوران سوم از توف آندزیت، آهکهای فومولیتی، مارن و کنگلومرا تشکیل شده و در ارتفاعات شمال و شرق حوزه دیده می‌شوند.
فرسایش و کاهش حاصلخیزی خاک از جمله مسائلی است که دست‌یابی به توسعه کشاورزی پایدار و حفظ محیط زیست را با مشکل روبرو می‌سازد. شناخت و بررسی ساز و کار فرسایش در حوزه‌های آبخیز و جلوگیری از به هدر رفتن یکی از غنی‌ترین و با ارزش‌ترین منابع طبیعی کشور یعنی خاک و مبارزه با این فرایند اهمیت زیادی دارد. عملکرد وسیع فرایندهای هوازدگی و فرسایش سیلابهای فصلی که به علت عدم پوشش گیاهی مناسب در طی زمان ایجاد می‌شود سبب تغییرات وسیعی در ساختمان ژئومورفولوژی این حوزه گردیده است علاوه بر عوامل اقلیمی و محیطی استفاده منطقی انسان از طبیعت و مسائل سنتی کشاورزی و چرای بی‌رویه باعث تسریع فرسایش و تغییرات ژئومورفولوژیکی حوزه شده است. فرسایش خاک و سپس کاهش بیش از اندازه منابع طبیعی در آینده باعث بروز بحران در حوزه‌های آبخیز خواهد شد. دورنمای کاهش بحران هنگامی می‌تواند به چشم آید که انسان امروز به پیشگیری بپردازد و آن استفاده‌ای را از طبیعت به عمل آورد که ویژگیهای طبیعی سرزمین دیکته می‌نماید و بعد این ویژگیها را با نیازهای اقتصادی و اجتماعی خود وفق دهد برای برنامه‌ریزی جهت توسعه پایدار و جلوگیری از فرسایش باید نقش هر کدام از عوامل طبیعی و انسانی مشخص گردد و با توجه به آن عوامل اقدامات آبخیزداری در حوزه‌ها انجام پذیرد.
یکی از زیر حوزه‌های رودخانه بیرجند حوزه آبخیز بند دره است که در جنوب و در ارتفاعات باختران قرار دارد در این حوزه بندی قدیمی به همین نام وجود دارد که براثر فرسایش و رسوبات سطح دریاچه آن پیر شده و عملاً مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. از آنجا این بند یکی از میراثهای تاریخی است و همچنین جنبه تفرجگاهی دارد لذا در وهله اول نیازمند انجام اقدامات آبخیزداری برای جلوگیری از فرسایش و ایجاد رسوب و سپس خارج کردن رسوبات از آن ضروری به نظر می‌رسد. و در این تحقیق به بررسی وضعیت فرسایش به روش پسیاک در این حوزه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۲ـ۱ فرضیه‌ها
۱ـ همزمان با فعالیت نیروهای تکتونیکی (دینامیک درونی) شرایط اقلیمی (دینامیک بیرونی) بیشترین نقش را در شکل‌گیری اشکال ژئومورفولوژی داشته است.
۲ـ عدم کنترل آبهای جاری و دخالتهای انسانی سبب بوجود آمدن انواعی از فرسایش‌های تشدیدی و از بین رفتن حاصلخیزی خاک شده است.
۳ـ۱ ضرورت و اهداف تحقیق
آب و خاک از مهمترین منابع طبیعی و سرمایه ملی هر کشور به شمار می‌روند امروزه حفاظت و بهره‌برداری منطقی و مدیریت عالمانه این منابع طبیعی، محور مطالعات و رئوس برنامه‌های عمرانی کشورهای مختلف را تشکیل می‌دهند.
از آنجایی که هر تحقیق و پژوهشی هدف یا اهدافی را دنبال می‌کند، تحقیق حاضر نیز از این قاعده مستثنا نیست. اهدافی که در این تحقیق مورد نظر قرار گرفته‌اند عبارتند از:
ـ شناسایی و طبقه‌بندی اشکال ژئومورفیک حوزه و فرایندهای حاکم بر آنها
ـ شناسایی اشکال و میزان فرسایش و ارائه راه حلهای مناسب جهت پیشگیری از فرسایش خاک در این حوزه، چرا که با اندک بارندگی سیل ایجاد شده و باعث خارج شدن هزاران تن خاک از منطقه می‌گردد و این امر خسارات جبران‌ناذپیری بر منابع طبیعی بوجود می‌آورد.
فهرست مطالب :
فصل اول
۱ـ۱ طرح مسأله
۲ـ۱ فرضیه‌ها
۳ـ۱ ضرورت و اهداف تحقیق
۴ـ۱ روش تحقیق
۵ـ۱ پیشینه تحقیق
۶ـ۱ موقعیت حوزه مورد مطالعه
فصل دوم : زمین‌شناسی
مقدمه
۲ـ۲ زمین‌ساخت (تکتونیک)
۳ـ۲ چینه‌شناسی و سنگ‌شناسی
چینه‌شناسی بلوک لوت در زمان کرتاسه
چینه شناسی منطقه فلیش در کرتاسه
۱ـ محدوده تحت پوشش افیولیت و مخلوط در هم رنگین
۲ـ محدوده تحت پوشش رسوبات فلیش
۳ـ محدوده تحت پوشش سنگهای آذر آواری جوانتر از افیولیت
۳-۲ زمین‌شناسی تاریخی
۱ـ مزوزوئیک
۲ـ سنوزوئیک
۱ـ۲ ترشیری
۱ـ۱ـ۲ پالئوژن
۲ـ۱ـ۲ نئوژن
۲ـ۲ کواترنر
۴-۲ فرسایش‌پذیری واحدهای سنگی
فصل سوم : اقلیم
۱ـ۳ ایستگاه‌های هواشناسی مورد مطالعه
۲ـ۳ آب و هوای منطقه
۳ـ۳ بارندگی
۱ـ۳ـ۳ توزیع ماهانه بارندگی
۲ـ۳ـ۳ توزیع فصلی بارندگی
۳ـ۳ـ۳ شدت بارندگی
۴ـ۳ دما
۵ـ۳ رطوبت نسبی
۶ـ۳ باد
۷ـ۳ یخبندان
۸ـ۳ میانگین متحرک
۹ـ۳ شاخص بارندگی
۱۰ـ۳ تبخیر
۱۱ـ۳ ساعات آفتابی
۱۲ـ۳ نیپ اقلیمی
۱ـ۱۲ـ۳ ضریب خشکی دمارتن
۲ـ۱۲ـ۳ ضریب رطوبتی ایوانف
۳ـ۱۲ـ۳ سیستم طبقه‌بندی کوپن
۱۳ـ۳ نمودارهای اقلیمی
۱ـ۱۳ـ۳ نمودار اقلیمی آمبروترمیک
۲ـ۱۳ـ۳ نمودار کلیماگراف
۳ـ۱۳ـ۳ اقلیم نمای آمبرژه
۱۴ـ۳ نتیجه‌گیری
فصل چهارم : هیدرولوژی
۱ـ۴ تخمین آبدهی سالانه
۱ـ۱ـ۴ روش کتاین
۲ـ۴ زمان تمرکز
۱ـ۲ـ۴ روش کالیفرنیا
۲ـ۲ـ۴ روش کرپیچ
۳ـ۴ـ تحلیل وقوع بارندگی ۲۴ ساعته در حوزه رودخانه بیرجند
۱ـ۳ـ۴ روش تجربی گامبل
۲ـ۳ـ۴ روش تئوری گامبل
۴ـ۴ توزیع آماری گاما
۵ـ۴ بارندگی ۶ ساعته با دوره برگشت ۲ ساله
۶ـ۴ کمبود آب ماهانه
۷ـ۴ منابع آب حوزه
۱ـ۷ـ۴ منابع آب سطحی
۲ـ۷ـ۴ منابع آب زیرزمینی
فصل پنجم : خاک پوشش گیاهی تیپ و کاربری اراضی
۱ـ۵ مقدمه
۲ـ۵ طبقه‌بندی خاکها
۱ـ۲ـ۵ خاکهای رده اریدیسول Aridisols
2ـ۲ـ۵ خاکهای رده انتی سول Entiosols
3ـ۵ پوشش گیاهی
۱ـ۳ـ۵ پوشش گیاهی بیابانی و کویری
۲ـ۳ـ۵ پوشش گیاهی کوهپایه‌ای
۳ـ۳ـ۵ پوشش گیاهی کوهستانی
۴ـ۴ تیپ اراضی
۱ـ۴ـ۵ کوهها
۲ـ۴ـ۵ تپه‌ها
۳ـ۴ـ۵ فلاتها و تراسهای فوقانی
۴ـ۴ـ۵ دشتهای دامنه‌ای
۵ـ۴ـ۵ دشتهای رسوبی و رودخانه‌ای
۶ـ۴ـ۵ واریزه‌های بادبزنی شکل سنگ‌ریزه‌دار
۷ـ۴ـ۵ آبرفتهای بادبزنی شکل سنگ‌ریزه‌دار
۸ـ۴ـ۵ اراضی مخلوط
فصل ششم : ژئومورفولوژی
۱ـ۶ مقدمه
۲ـ۶ بررسی علل تغییرات ژئومورفیک در حوزه
۳ـ۶ توپوگرافی
۴ـ۶ ژئومورفولوژی ساختمانی
۱ـ۴ـ۶ اثرات نیروهای تکتونیکی بر مورفولوژی منطقه
۲ـ۴ـ۶ گسله‌ها و درزها
۴ـ۶ زمین لرزه
۵ـ۶ ژئومورفولوژی دینامیک بیرونی یا اقلیمی
۱ـ۵ـ۶ واحدهای ژئومورفولوژیکی
۱ـ۱ـ۵ـ۶ واحد کوهستان
۲ـ۱ـ۵ـ۶ واحد کوهپایه
۳ـ۱ـ۵ـ۶ واحد دشت
۶ـ۶ ویژگیها و خصوصیات مورفومتری حوزه
۱ـ۶ـ۶ ویژگیهای ناهمواری حوزه
۱ـ۱ـ۶ـ۶ نسبت ناهمواری حوزه
۲ـ۱ـ۶ـ۶ ضریب ناهمواری حوزه
۲ـ۶ـ۶ ارتفاعات حوزه و توزیع ارتفاعات
۱-۲-۶-۶ منحنی‌های هیپسومتری
۲ـ۲ـ۶ـ۶ منحنی سیکل فرسایش و ضریب انتگرال هیپسومتریک
۳ـ۲ـ۶ـ۶ نمودار اکتی متری حوزه
۳ـ۶ـ۶ شیب متوسط حوزه
۱ـ۳ـ۶ـ۶ شیب متوسط وزنی حوزه آبخیز بیرجند
۴ـ۶ـ۶ ویژگیهای خطی شبکه آبراهه‌های حوزه
۱ـ۴ـ۶ـ۶ رابطه بین رتبه و تعداد شاخه‌های رود
۲ـ۴ـ۶ـ۶ نسبت انشعاب
۳ـ۴ـ۶ـ۶ رابطه بین رتبه و طول شاخه‌های رود
۴ـ۴ـ۶ـ۶ تراکم شبکه رودخانه
۵ـ۴ـ۶ـ۶ طول و نیمرخ طولی آبراهه
۶ـ۴ـ۶ـ۶ ضریب ثابت پایداری آبراهه‌های حوزه
۵ـ۶ـ۶ ویژگیهای مسطحاتی حوزه
۱ـ۵ـ۶ـ۶ مساحت حوزه
۵ـ۶ـ۶ محیط حوزه
۳ـ۵ـ۶ـ۶ شکل حوزه
۶ـ۶ـ۶ سیستم زهکشی غالب حوزه
۱ـ۶ـ۶ـ۶ الگوی زهکشی موازی
۲ـ۶ـ۶ـ۶ الگوی زهشکی درختی
۳ـ۶ـ۶ـ۶ الگوی زهکشی شعاعی
۷ـ۶ـ۶ نیمرخ دامنه‌های حوزه
۱ـ۷ـ۶ـ۶ دامنه منظم
۲ـ۷ـ۶ـ۶ دامنه‌های نامنظم
۳ـ۷ـ۶ـ۶ دامنه محدب
۴ـ۷ـ۶ـ۶ دامنه‌های مقعر
۵ـ۷ـ۶ـ۶ دامنه‌های مرکب
فصل هفتم :
۱ـ۷ مقدمه
۲ـ۷ فرسایش
۳ـ۷ بررسی سیکل فرسایش حوزه به روش دیویس
۴ـ۷ انواع فرسایش آبی در حوزه
۱ـ۴ـ۷ فرسایش بارانی
۲ـ۴ـ۷ فرسایش شیاری
۳ـ۴ـ۷ فرسایش خندقی
۴ـ۴ـ۷ فرسایش سیلابی
۵ـ۴ـ۷ فرسایش کنار رودخانه‌ای
۶ـ۴ـ۷ فرسایش انسانی (انتروپیک)
۵ـ۷ مدل فرسایشی M.psiac
1ـ۵ـ۷ نتایج حاصل از جمع‌بندی عوامل نه‌گانه روش پسیاک در حوزه
۶ـ۷ مدل ای ـ پی ـ ام (E.P.M)
1ـ۶ـ۷ تعیین ضریب استفاده از زمین یا xa
2ـ۶ـ۷ محاسبه شیب متوسط حوزه آبخیز
۳ـ۶ـ۷ Y یا ضریب حساسیت خاک به فرسایش
۴ـ۶ـ۷ فرسایش ویژه
۵ـ۶ـ۷ ضریب رسوبدهی حوزه آبخیز بند دره
پایان نامه ستارگان